استاندارد خروجی فاضلاب یا به عبارتی استاندارد سازمان محیط زیست جهت تخلیه فاضلاب خروجی یا پساب خروجی به منظور تعیین حدود مجاز و استاندارد آلاینده های زیست محیطی در فاضلاب و پساب جهت تخلیه به منابع پذیرنده برای کل کشور تعیین و منتشر شده است. استاندارد پساب خروجی منطبق بر استانداردهای سازمان محیط زیست و بر اساس منبع دریافت کننده به سه بخش استانداردهای خروجی فاضلاب جهت تخلیه به آب های سطحی ، استانداردهای خروجی فاضلاب جهت تخلیه به چاه های جذبی و استاندارد فاضلاب جهت مصارف کشاورزی و یا به عبارتی استاندارد آب آبیاری فضای سبز طبقه بندی شده است.
به منظور درک مناسب تر استاندارد سازمان محیط زیست جهت تخلیه پساب در این قسمت آلاینده های موجود در پساب خروجی را بر اساس نوع آنها طبقه بندی و استاندارد های محیط زیست در ارتباط با آن ها ارائه شده است که شامل آلاینده های فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی می باشند. همچنین جهت دانلود PDF استاندارد خروجی فاضلاب به لینک مربوطه مراجعه فرمایید.
این استاندارد برای تخلیه هرگونه آب یا فاضلاب تصفیه شده به انواع آب های سطحی مانند رودخانه ، دریا ، دریاچه ، کانال های آب و موارد مشابه وضع شده است.
استانداردی است که برای تخلیه انواع آب های آلوده و فاضلاب ها به چاه های جذبی یا ترانشه های جذبی و به منظور جلوگیری از آلودگی آب های زیر زمینی و همچنین آلودگی خاک وضع شده است.
استانداردی است که برای هرگونه آب یا فاضلاب تصفیه شده جهت کشاورزی و آبیاری فضای سبز تعیین شده است که بجز مواردی که برای گیاهان مضر محسوب می شود در اکثر پارامتر ها نسبت به دو استاندارد قبلی سهل گیرانه تر می باشد. البته این استاندارد به عنوان حداقل ممکن برای کلیه گیاهان وضع شده است در حالی که می بایست با توجه به ویژگی گیاه ، درخت یا محصول کشاورزی مربوطه نسبت به تعیین حداقل کیفیت آب اقدام نمود.
استاندارد خروجی فاضلاب بهداشتی انسانی ، شهری ، خانگی و خاکستری عینا مطابق با جداول ارائه شده در این بخش می باشد. البته در این نوع فاضلاب ها با توجه به اینکه اطمینان وجود دارد که بخشی از آلاینده ها مانند فلزات سنگین و موارد مشابه در فاضلاب وجود ندارد لذا مقدار اینگونه پارامترها معمولا مورد توجه قرار نمی گیرد.
استاندارد خروجی فاضلاب بیمارستانی نیز دقیقا منطبق با جداول ارائه شده در این بخش است. البته در فاضلاب های بیمارستانی آلودگی های میکروبی و مواردی مانند مواد رادیواکتیو در بیمارستان های تخصصی می بایست مورد توجه ویژه قرار گیرد.
استاندارد خروجی فاضلاب صنعتی نیز مشابه با سایر فاضلاب ها و بر اساس جداول ارائه شده در این قسمت می باشد. البته در صنایع گوناگون با توجه به نوع صنعت و احتمال وجود آلاینده خاص مرتبط با آن صنعت می بایست در روش و فرایند تصفیه و پساب خروجی به آلاینده های متداول صنعت مذکور توجه ویژه نمود.
آلاینده های فیزیکی معمولا در اکثر فاضلاب ها وجود دارند و بر ظاهر فاضلاب نیز تاثیر گذارند. مهمترین گروه در آلاینده های فیزیکی موجود در فاضلاب شامل مواد جامد قابل ته نشینی ، مواد جامد محلول ، مواد جامد معلق ، اندازه و پراکندگی ذرات ، کدورت ، رنگ ، هدایت الکتریکی ، دما ، چگالی ، وزن مخصوص و بو اشاره کرد. جدول زیر بیانگر حداکثر غلظت آلاینده های فیزیکی در پساب بر اساس استاندارد سازمان محیط زیست جهت خروجی فاضلاب می باشد.
این آلاینده ها معمولا به دو گروه آلی و معدنی یا غیر آلی تقسیم بندی می گردند. از طرفی مواد معدنی موجود در فاضلاب را از نظر فلزی یا غیرفلزی بودن می توان تقسیم بندی نمود. لذا بر این اساس استاندارد های خروجی فاضلاب برای انواع آن ها در ادامه ارائه می شود.
عناصر غیر فلزی بسته به تعداد اتم هایشان به سه دسته دو اتمی (هالوژن ها ، اکسیژن ، نیتروژن و هیدروژن) ، چند اتمی (کربن ، سلنیوم ، گوگرد و فسفر) و گروه گازهای نجیب (هلیوم، نئون، آرگون ، کریپتون ، زنون ، رادن و اوگانسون) تقسیم می شوند. منبع اصلی آلاینده های معدنی (فلزی و غیر فلزی) بسته به کیفیت آب مصرف شده و فعالیتهایی است که روی آب صورت گرفته است و می بایست در استاندارد خروجی تصفیه خانه مورد توجه قرار گیرد.
همچنین در صورتی که آب مصرفی از چاه های معدنی تامین شود غلظت این آلاینده ها نیز در پساب به طور قابل توجهی بالا می رود. یکی از آلاینده های غیر فلزی کلراید است که در اثر عبور آب از سنگها و خاکهای حاوی کلراید با آب ترکیب می شود. همچنین فعالیتهای کشاورزی ، صنعتی و خانگی نیز می توانند منبعی برای حضور کلراید در آب باشند.
استاندارد میزان فلزات سنگین در فاضلاب خروجی به محیط زیست به خصوص برای فاضلاب های صنعتی دارای اهمیت است زیرا در انواع صنایع مانند آبکاری ، نساجی ، فولاد ، پتروشیمی و غیره به دلیل فرایند های مختلف صنعتی این فلزات وارد فاضلاب می شوند. از مهمترین فلزات سنگین می توان به کروم ، نیکل ، آرسنیک ، روی ، سرب اشاره نمود. در مجموع در کلیه فاضلاب هایی که امکان بودن انواع آلاینده های فلزی در آن ها وجود دارد می بایست میزان کلیه آلاینده های معدنی فلزی مورد توجه قرار گیرد.
ترکیبات آلی آن دسته از ترکیباتی هستند که به طور معمول در فرمول شیمیایی خود دارای عناصر کربن، اکسیژن، هیدروژن و گاهی نیتروژن نیز هستند. ترکیبات آلی معمولا از ترکیب کربن ، هیدروژن ، اکسیژن و گاها نیتروژن تشکیل می شوند. یکی از پارامترهایی که به صورت گسترده در استاندارد تخلیه فاضلاب خروجی به محیط زیست به منظور تخمین مواد آلی موجود در آب و فاضلاب مورد استفاده قرار می گیرد اکسیژن خواهی بیوشیمیایی BOD5 است.
آلاینده های بیولوژیکی موجود در پساب به دلیل خاصیت بیماری زایی آنها از اهمیت بالایی در تخلیه به محیط برخوردارند. میکرواگانیسم هایی که در آبهای سطحی و فاضلاب ها یافت می شوند شامل باکتری ، قارچ ، جلبک ، پروتوزوا ، گیاهان و جانوران و ویروس ها می باشند.
به مجموع یون هیپوکلریت –OCLو اسید هیپوکلرو HOCL کلر آزاد می گویند. کلر آزاد با توجه به خواص سمی و اثرات آن بر محیط زیست در استاندارد خروجی فاضلاب مورد توجه قرار گرفته است.
فلوراید در پساب صنایعی مانند آبکاری فلزات ، نانوتکنولوژی ، استخراج معدن و همچنین در آبهای سطحی و زیرزمینی نیز به طور طبیعی یافت می شود. در همین راستا سازمان حفاظت محیط زیست با توجه به استفاده نهایی که قرار است از پساب انجام شود استانداردی را طبق جدول زیر ارائه کرده است.
مواد رادیواکتیو به دلیل اثرات بلند مدتی که می توانند در سلامت موجودات داشته باشند بسیار حائز اهمیت اند و از اینرو غلظت آنها باید در پساب تصفیه شده در حد صفر باشد. منابعی که باعث ورود این مواد به فاضلاب می شوند شامل منابع طبیعی ، مراکز پزشکی و درمانی و همچنین نیروگاه های هسته ای می باشند.
دترجنت ها در انواع فاضلاب های بهداشتی به دلیل استفاده از مواد شوینده و پاک کننده های خانگی یافت می شود. همچنین در فاضلاب خاکستری که شامل فاضلاب حمام می باشد این میزان قابل توجه است. در فاضلاب صنعتی به خصوص در صنایع شوینده این آلاینده از اهمیت بیشتری برخوردار است. از مهمترین مشکلات دترجنت ها برای محیط زیست می توان به جمع شدن کف بر روی آب های سطحی و ممانعت از اکسیژنگیری آب و همچنین اثرات سمی بر موجودات زنده نام برد که میبایست در فاضلاب خروجی مورد توجه قرار گیرد.
جدول استاندارد خروجی فاضلاب در زیر به صورت کامل ارایه شده است.