روش MBR یا روش بیوراکتور غشایی در تصفیه فاضلاب نوعی فرایند لجن فعال است که در آن جداسازی فاز مایع و جامد توسط فیلتراسیون غشائی انجام می شود. غشاهای مورد استفاده در روش غشایی MBR در تصفیه فاضلاب در محدوده میکروفیلتراسیون و اولترافیلتراسیون قرار گرفته و لذا فرایند MBR با اندازه حفراتی بین ۰/۴ – ۰/۰۱ میکرون قادر به حذف تمامی جامدات معلق از جمله باکتریها و مواد کلوئیدی است.
روش بیوراکتور غشایی MBR در تصفیه فاضلاب در هر دو شرایط هوازی و بی هوازی قابل بهره برداری است. کیفیت بالای پساب حاصل از این فرآیند، کاربرد این فرآیند را در بازچرخش و استفاده مجدد فاضلاب در معرض توجه قرار داده است. روش MBR در حذف انواع آلاینده های موجود در فاضلاب بهداشتی انسانی و صنعتی ، محصولات کارخانه های داروسازی و کربوهیدارتهای آروماتیک موفق عمل کرده است. می توان فرایند بیوراکتور غشایی MBR در تصفیه فاضلاب را به منظور ایجاد فرآیندهای نیتریفیکاسیون، حذف فسفر و حذف کامل بیولوژیکی مواد مغذی نیتروژن و فسفر طراحی و اجرا کرد.
اصلی ترین دلیل اجرای روش بیوراکتور غشایی MBR در تصفیه فاضلاب تشکیل لجن با غلظت بالاتر از لجن فعال معمول در راکتور بیولوژیک و پساب عاری از جامدات معلق است. به این ترتیب استفاده از فرایند غشایی MBR در شرایط زیر توجیه پذیر است:
محدودیت فضا در دسترس روش MBR در تصفیه فاضلاب به دلیل بکارگیری توده بیولوژیک با غلظت بالاتر (mg/L 25000- 15000) و جایگزینی حوضچه ته نشینی ثانویه با واحد به مراتب کوچکتر غشایی به حجم و سطح کمتری نسبت به روش معمول لجن فعال نیازمند است.
محدودیت های سخت گیرانه کیفیت پساب و استفاده مجدد نیازمند کیفیت بالای پساب. روش MBR در تصفیه فاضلاب قادر به حذف تمامی مواد معلق شامل باکتریها و محتویات نیتروژن و فسفر مرتبط با آن ها و تا حدودی نیز قادر به حذف فلزات سنگین و ویروس ها است. این در حالی ایست که روش لجن فعال معمول و SBR جهت پاکسازی پساب نیازمند اضافه شدن مرحله فیلتراسیون هستند.
افزایش ظرفیت تصفیه خانه موجود.
تصفیه فاضلاب شور که به تشکیل لخته های ریز و ضعیف می انجامد.
نیاز به حذف COD با تجزیه پذیری پایین؛ هرچند این امر در شرایطی که COD جذب توده لجن شود ویا از نظر اندازه توسط غشاء قابل حذف باشد امکان پذیر است.
علی رقم تمامی مزایای روش راکتور غشایی MBR در تصفیه فاضلاب، بکارگیری و اجرای آن با مشکلات و محدودیت هایی مواجه است که از آن بین می توان به موارد زیر اشاره کرد:
نیاز به سرمایه گذاری اولیه بالا و هزینه بالای جایگزینی غشاها.
مصرف انرژی بالاتر نسبت به روشهای لجن فعال معمول.
گرفتگی غشاء و کاهش جریان عبوری از آن.
روش بیوراکتور غشایی MBR در تصفیه فاضلاب دارای دو آرایش اصلی است :
سیستم یکپارچه که مدول غشاها بطور مستغرق درون راکتور لجن فعال قرار می گیرند. در سیستم یکپارچه از غشاهای الیاف تو خالی و غشاهای صفحه ای استفاده می شود. این نوع از غشاها در فشارهای کمتر عمل کرده و تطابق قابل قبولی با انواع توده های بیولوژیکی موجود در لجن فعال دارد. در روش MBR اولیه غشاها مستقیما درون حوض هوادهی قرار می گرفت اما با بروز برخی مشکلات در بهره برداری و حفظ و نگهداری سیستم، مخزنی برای آن ها در نظر گرفته شد.
سیستم جداگانه که مدول غشاها بیرون از راکتور قرار دارند. آرایش جداگانه فرایند MBR در تصفیه فاضلاب از غشاهای کارتریجی درون لوله ای استفاده می شود که بر پایه فشار عمل می کنند. این نوع از را روش لجن فعال MBR بیشتر در تصفیه فاضلابهای صنعتی کاربرد دارند.
در شل زیر آرایش و چیدمان روش بیوراکتور غشائی MBR در تصفیه فاضلاب شامل آرایش یکپارچه و آرایش جداگانه ارایه شده است.