آب اکسیژنه یا پراکسید هیدروژن یا پروکسید هیدروژن یا H2O2 یا Hydrogen Peroxide ساده‌ترین پراکسید (ترکیباتی دارای یک پیوند یگانه اکسیژن – اکسیژن) و یک اکسنده متداول بوده که پس از تجزیه رادیکال های –OH ایجاد می نماید که خاصیت شدید اکسیدکنندگی داشته و دارای اثرات میکروب کشی ، بوبری و سفیدکنندگی است. به منظور تزریق آب اکسیژنه می توانید از پکیج تزریق مواد شیمیایی استفاده نمایید.
مشخصات آب اکسیژنه
- اسامی مترادف : پراکسید هیدروژن ، پروکسید هیدروژن ، دی هیدروژن دی اکساید
- فرمول شیمیایی : H2O2
- گرید ها : آب اکسیژنه صنعتی ، آب اکسیژنه آزمایشگاهی و آب اکسیژنه خوراکی
- درجه خلوص : با درجه خلوص ۳ درصد الی ۹۰ درصد تولید می شود
- جرم مولکولی : g/mol 34.0147
- شکل ظاهری : محلول بی رنگ
- بو: کمی تند
- چگالی : ۱.۴۵ g/cm³
- دمای ذوب : -۰.۴۳ °C
- دمای جوش : ۱۵۰.۲ °C
- عدد اسیدی : ۱۱.۷۵
- ویسکوزیته : cP (۲۰ °C) c ۱.۲۴۵
- حلالیت در آب : آب اکسیژنه در آب قابل حل می باشد
- حلالیت : محلول در آب ، اتر و الکل – نامحلول در هیدروکربن های سبک
انواع درجه خلوص آب اکسیژنه
- آب اکسیژنه با درجه خلوص ۳ درصد و ۵ درصد : معمولا در داروخانه ها و سوپرمارکت ها و به منظور مصارف بهداشتی و دارویی مورد استفاده قرار می گیرد و حاوی تثبیت‌کننده های مختلفی مانند تتراسیدیم فسفات ، استنانیلید ، فنول و استنات سدیم می باشد و برای مصارف خوراکی توصیه نمی‌شود.
- پراکسید هیدروژن با درجه خلوص ۶ درصد : معمولا جهت مصارف بهداشتی و زیبایی مانند رنگ مو استفاده می شود و برای مصرف خوراکی توصیه نمی‌شود.
- آب اکسیژنه با درجه خلوص ۳۰ درصد : دارای مصارف آزمایشگاهی می باشد.
- آب اکسیژنه با درجه خلوص ۳۰ تا ۳۲ درصد : عموما جهت تمیز کاری قطعات الکترونیکی مورد استفاده قرار می گیرد.
- پروکسید هیدروژن با درجه خلوص ۳۵ در صد : در انواع مصارف صنعتی مورد استفاده قرار می گیرد.
- آب اکسیژنه با درجه خلوص ۳۵ در صد با گرید غذایی : تنها درجه توصیه شده جهت مصارف خوراکی بوده و همچنین در فرایند تولید انواع محصولات غذایی مثل تخم مرغ ، پنیر و محصولات حاوی آب پنیر به کار می رود.
- هیدروژن پراکسید با درجه خلوص ۹۰ در صد : به عنوان یک منبع اکسیژن جهت سوخت موشک و راکت مورد استفاده قرار می گیرد.
شناسایی آب اکسیژنه
اگر آب اکسیژنه را در یک لوله آزمایش که درون آن چند سانتی متر مکعب محلول بی‌کرمات پتاسیم و مقداری اسید سولفوریک رقیق ریخته شده باشد اضافه کنیم در نتیجه رنگ آبی تند ظاهر می گردد که با گذشت زمان به رنگ سبز تغییر می نماید.
پایداری آب اکسیژنه
آب اکسیژنه به مرور تجزیه و تبدیل به آب و اکسیژن می شود. تجزیه پراکسید هیدروژن در محیط های اسیدی آهسته تر و در محیط های بازی با شدت بیشتری نسبت به محیط های خنثی انجام می شود. در صورت انبار نمودن Hydrogen Peroxide به مدت طولانی این ماده شیمیایی به صورت کامل تجزیه و به آب تبدیل می شود.
کشف H2O2
پراکسید هیدروژن به وسیله تنارد Thenard در سال ۱۹۱۸ کشف شد. او آب اکسیژنه را به شکل مقادیر ناچیز از واکنش نور خورشید بر روی آب دارای اکسیژن حل شده بدست آورد.
فرمول آب اکسیژنه
روش های تولید آب اکسیژنه
- از ترکیب هیپراکسیدها با اسید سولفوریک رقیق
- از ترکیب آنترانیکون با هیدروژن در مجاورت کاتالیزگر پالادیم
کاربردهای آب اکسیژنه
مهمترین کاربرد های آب اکسیژنه در صنایع زیر می باشد.
- تصفیه آب
- تصفیه پساب
- صنایع شیمیایی : به عنوان مثال جهت تولید برخی از مواد شیمیایی مانند گلیسیرین ، پراکسیدهای آلی ، نرم کننده های صنعتی و غیره مورد استفاده قرار می گیرد.
- صنایع پتروشیمی
- صنایع آرایشی، بهداشتی : به عنوان مثال پراکسید هیدروژن در بی رنگ کردن صابون ، واکس و غیره مورد استفاده قرار می گیرد.
- صنایع دارویی و پزشکی
- صنایع غذایی
- صنایع کاغذ و کاغذ سازی : به عنوان مثال در بی رنگ کردن کاغذ به کار می رود.
- صنایع نساجی : به عنوان مثال آب اکسیژنه در بی رنگ کردن پنبه ، پشم ، ابریشم ، کتان ، کنف ، پر و غیره مورد استفاده قرار می گیرد.
- صنایع رنگرزی
- صنایع آبکاری
- صنعت متالوژی
- صنایع رنگ
- صنعت الکترونیک
- صنایع هوایی : پروکسید هیدروژن به عنوان اکسیدان برای سوخت موشک‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد.
کاربرد های آب اکسیژنه در استخر شنا
آب اکسیژنه جهت حذف مواد آلی و معدنی که موجب فاسد شدن آب استخر می گردند مورد استفاده قرار می گیرد و موجب می شود تا نیاز به تصفیه و تعویض آب استخر کاهش یابد. به خصوص اگر پروکسید هیدروژن قبل از دستگاه اشعه فرابنفش uv تزریق شود موجب ایجاد رادیکال های OH شده و خاصیت اکسیدکنندگی به مراتب افزایش می یابد.
استفاده از Hydrogen Peroxide در استخر مزایای زیر را دارد :
در صورت استفاده با دوز مناسب غیر سمی است.
موجب افزایش میزان املاح آب نمی شود.
خورنده نبوده و لذا به تجهیزات و تأسیسات آسیب وارد نمی کند.
ایجاد رسوب نمی کند و لذا آب کاملاً شفاف باقی می ماند.
آب اکسیژنه بی‌بو و بی طعم بوده و همچنین ایجاد کف نمی‌کند.
در صورت استفاده با دوز مناسب حضور این ماده توسط شناگر قابل تشخیص نیست.
اختلاط آن با آب به خوبی انجام شده و غیر فرار می باشد.
کاربرد های بهداشتی و دارویی H2O2
آب اکسیژنه به صورت دارویی آن که در داروخانه ها یافت می شود شامل محلولی است از آب اکسیژنه در آب که ۳ درصد آن پروکسید هیدروژن است. پراکسید هیدروژن ماده اکسید کننده ی قوی بوده و در غلظت های بالا بخصوص در تماس مداوم با بدن می تواند موجب آسیب شود. لذا جهت هرگونه استفاده از H2O2 نوع و نحوه کاربرد آن را با پزشک خود در میان گذارید. در ادامه به برخی از کاربردهای بهداشتی و دارویی متداول پروکسید هیدروژن اشاره شده است.
- آب اکسیژنه برای تمیز کردن مسواک: برای تمیز کردن و ضدعفونی کردن مسواک مقداری آب اکسیژنه را در داخل یک لیوان می ریزید و مسواک را درون آن قرار می دهید و پس از چند ساعت آن را خارج نموده و با آب فراوان آن را شستشو می دهید.
- آب اکسیژنه برای خنثی کردن بوی بد پاها : نصف لیوان هیدروژن پراکسید را در یک لیتر آب جوشیده که دمای آن متعادل شده است بریزید پاهای خود را به مدت ۱۵ تا ۲۰ دقیقه در آن قرار دهید و در نهایت پاها را آبکشی نموده و با حوله خشک نمایید.
- آب اکسیژنه برای روشن کردن موها و افزایش درخشندگی موها : پروکسید هیدروژن و آب را با مقادیر مساوی با یکدیگر مخلوط نموده و به وسیله یک ظرف اسپری آب روی موهای خود اسپری نموده و سپس موها را به مدت چند دقیقه در معرض نور آفتاب قرار دهید.
- آب اکسیژنه برای کاهش لک های پوستی : مقداری پنبه را که به Hydrogen Peroxide آغشته شده است به آرامی روی لک های پوستی ماساژ دهید.
- آب اکسیژنه برای مقابله با آکنه : صورت خود را تمیز شستشو دهید و مقداری پنبه را که به هیدروژن پروکسید آغشته شده است را با دقت بر روی منطقه های دارای آکنه بزنید. این عمل را دو مرتبه در هر روز تکرار نمایید.
- آب اکسیژنه برای سفید کردن لباس ها : برای حفظ سفیدی لباس ها یک لیوان پراکسید هیدروژن را به همراه لباس های سفید داخل ماشین لباسشویی بریزید. همچنین برای سفید نمودن لک های موضعی مقداری پروکسید هیدروژن را به طور مستقیم روی لباس بریزید و به آرامی آن را بسابید.
- آب اکسیژنه برای در مان بیماری ها : H2O2 به منظور درمان بیماری های گوناگونی مانند میگرن ، آسم ، دیابت ، دردهای عضلانی و مفصلی و غیره به کار می رود.
- آب اکسیژنه برای درمان گلودرد : هیدروژن پراکسید رقیق به منظور قرقره کردن برای درمان گلودرد و سرماخوردگی میتواند تاثیرگذار باشد.
- آب اکسیژنه برای ضدعفونی زخم ها : این ماده دارای قابیلیت ضدعفونی بالایی بوده و جهت ضدعفونی زخم ها می تواند مورد استفاده قرار گیرد. البته در غلظت های بالا نباید روی پوست مورد استفاده قرار گیرد زیرا باعث ایجاد تاول و یا سوختگی می گردد.
خطرات پراکسید هیدروژن
آب اکسیژنه ماده ای خطرناک از لحاظ فیزیولوژیکی محسوب می شود. هیدروژن پراکسید به علت خاصیت اکسیدکنندگی خود (به دلیل اکسید شدن پروتئین ها، غشاء لیپیدی سلولها و DNA توسط یون پراکسید) ماده ای سمی برای سلول ها محسوب می شود. همچنین پروکسید هیدروژن در ترکیب با مواد آلی می تواند ترکیبات انفجاری خطرناکی را تولید نماید.
پراکسید هیدروژن در غلظت های بالا (بالای ۴۰ درصد) دارای خطرات بیشتری می باشند.
آب اکسیژنه در غلظت های پایین (حدود ۶ درصد) حتی به سادگی در داروخانه ها قابل تهیه بوده و خطرات زیادی برای انسان ایجاد نمی کند. غلظت های پایین هیدروژن پروکسید برای مصارف خانگی استفاده می شوند و البته در صورت استفاده نامناسب باعث خارش در چشم ، پوست و نواحی مخاطی می شوند.
- تماس پوستی : حساسیت زا ، خورنده و نفوذ کننده است. تماس طولانی مدت گاهی باعث سفیدی موقت پوست و احساس سوزش گردد. غلظت های بیشتر ممکن است باعث راش پوستی ، قرمزی و تاول گردد. سوختگی پوست ناشی از تماس H2O2 را می توان از طریق خارش ، رد افتدان و یا در مواقعی تاول تشخیص داد.
- استنشاق : آب اکسیژنه موجب تحریک ریه ها می شود. تماس مداوم باعث بروز برونشیت می گردد که با کوتاهی تنفس ، سرفه و خلط همراه می شود.
- استنشاق اسپری : می تواند موجب بروز حساسیت شدید در محیط استنشاق از جمله بروز تنگی نفش ، خفگی و یا سرفه گردد.
- بلع : آب اکسیژنه حتی در غلظت های پایین برای استفاده های داخلی بدن و سیستم گوارشی مناسب نبوده و خوردن آن بسیار خطرناک می باشد. این ماده با ورود به معده و تجزیه تولید گاز فراوانی (برای محلول ۳ درصد در حدود ده برابر محلول) می نماید.
کمک های اولیه برای قربانی آب اکسیژنه
- تماس چشمی : در صورت وجود لنز را بر دارید – سریعا چشم ها را با مقدار فراوان آب (ترجیحا آب سرد) و به مدت ۱۵ دقیقه شستشو دهید – سریعا به پزشک مراجعه کنید.
- تماس پوستی : سریعا لباس های آلوده را در آورید – محل پوست را با مقدار فراوان آب (ترجیحا آب سرد) و به مدت ۱۵ دقیقه شستشو دهید – با پماد مناسب محل پوست را پوشش دهید – سریعا به پزشک مراجعه کنید.
- تماس های پوستی جدی : سریعا محل پوست را با صابون یا مایع ضد عفونی کننده شستشو دهید – با پماد ضد باکتری مناسب محل پوست را پوشش دهید – سریعا به پزشک مراجعه کنید.
- استنشاق : سریعا به محلی با هوای تمیز بروید – لباس های تنگ مثل یقه ، کمر بند ، مچ بند ، کراوات و غیره را شل نمایید – در صورت وجود مشکل تنفسی از تنفس مصنوعی دهان به دهان یا اکسیژن مصنوعی استفاده نمایید – سریعا به پزشک مراجعه کنید.
- بلع : لباس های تنگ مثل یقه ، کمر بند ، مچ بند ، کراوات و غیره را شل نمایید – هرگز وسیله ای را درون دهان قربانی ناهوشیار قرار ندهید و یا فرد را مجبور به انجام استفراغ ننمایید – سریعا به پزشک مراجعه کنید.
روش بسته بندی و حمل آب اکسیژنه
آب اکسیژنه معمولا در گالن های ۶۵ لیتری و یا به وسیله تانکر (به صورت فله) بسته بندی و حمل می شود.
نگهداری پراکسید هیدروژن
آب اکسیژنه به دلیل ناپایدار بودن باید در یک ظرف کدر و غیر شفاف نگهداری شود.
پراکسید هیدروژن به دلیل ناپایدار بودن باید در یک ظرف غیر واکنش پذیر مانند شیشه یا استیل ضد زنگ نگهداری شود.
پروکسید هیدروژن باید در یک مکان خنک، خشک و با تهویه مناسب نگهداری شود.
آب اکسیژنه باید به دور از مواد قابل اشتعال نگهداری شود.
قیمت آب اکسیژنه
قیمت آب اکسیژنه بستگی به کارخانه سازنده و غلظت و نوع بسته بندی آن دارد.
فروش و خرید آب اکسیژنه
جهت خرید آب اکسیژنه می توانید با واحد فروش مواد شیمیایی شرکت شاران تماس حاصل نمایید.
پکیج تزریق آب اکسیژنه
شرکت شاران صنعت همچنین طراح و سازنده پکیج تزریق آب اکسیژنه می باشد. جهت آشنایی با پکیج های تزریق به صفحه پکیج تزریق مواد شیمیایی مراجعه نمایید.