بی کربنات سدیم یا جوش شیرین به شکل جامد و به صورت گرانول یا پودر با رنگ سفید می باشد که قابلیت انحلال در آب را داراست. از این ماده در تصفیه آب ، صنایع غذایی ، صنایع دارویی و بسیاری از موارد دیگر استفاده می شود. جهت تزریق بی‌کربنات سدیم می توان از پکیج تزریق بی کربنات سدیم استفاده کرد. برای آشنایی با این پکیج ها به صفحه پکیج تزریق مواد شیمیایی مراجعه نمایید.
مشخصات بی کربنات سدیم
نام های دیگر : جوش شیرین ، سدیم بی کربنات اسید ، کربنیک سدیم ، سدیم هیدروژن کربنات ، نمک مونو سدیم ، Baking Soda ، Cooking Soda،Bread Soda و Bicarbonate Soda
فرمول شیمیایی : CHNaO₃
گرید : صنعتی ، خوراکی و دارویی
شکل ظاهری : پودر سفید رنگ
بو : بدون بو
مزه : مزه کمی شور و قلیایی شبیه به کربنات سدیم
چگالی : ۱.۱ تا ۱.۳ گرم بر سانتی متر مکعب
نقطه ذوب : از دمای ۵۰ درجه سانتی‌گراد به کربنات سدیم تجزیه می‌شود
حلالیت در آب : در آب حل می شود
تولید بی کربنات سدیم
اولین بار نیکلاس لبانس شیمیدان فرانسوی در سال ۱۷۹۱ بی‌کربنات سدیم را به صورت امروزی آن تولید کرد. بی کربنات سدیم معمولا توسط فرایندی به اسم سلویsolvy process مابین آمونیاک ، کلرید سدیم ، دی اکسیدکربن و آب تولید می گردد. در این فرایند سدیم بی کربنات به شکل رسوب در می آید و بعد از خشک نمودن و حرارت دادن تشکیل کربنات سدیم را می دهد. همچنین در روش استحصال سدیم کربنات از منابع طبیعی از ترکیبات معدنی مانند ترونا با فرمول شیمیایی Na3H(CO3)2 .2H2O که حاوی سدیم کربنات و بی کربنات سدیم است استفاده می گردد. ترونا از کانی هایی است که در آب محلول می باشد و با اضافه کردن دی اکسید کربن به این محلول بی کربنات سدیم به صورت رسوب تشکیل می شود. همچنین این ماده جزیی از ناترون معدنی (نمک قلیایی طبیعی) بوده و به شکل محلول در تعداد زیادی از چشمه های طبیعی و معدنی یافت می شود.
کاربرد بی کربنات سدیم
بی کربنات سدیم در تصفیه آب : به منظور کنترل pH و ضدعفونی‌کننده ضعیف .
صنایع غذایی: جوش شیرین در برخی صنایع غذایی مانند نانوایی و شیرینی پزی به عنوان عامل ایجاد پف و عامل ور آمدن خمیر به عنوان جایگزین یا به همراه بکینگ پودر استفاده می شود. همچ نین در فرآوری انواع بکینگ پودر ، تولیدنوشابه‌های گازدار و شستن میوه‌ها و سبزیجات مورد استفاده قرار می گیرد. جوش شیرین همچنین در پخت سبزیجات سبز رنگ جهت حفظ رنگ سبز این سبزیجات به کار می رود. برای ترد کردن گوشت نیز استفاده می‌شود.
صنایع نساجی: به منظورعمل آوری نخ‌های ابریشمی و پشمی مورد استفاده قرار می گیرد.
صنایع آرایشی : به عنوان یک مرطوب‌‌کننده و همینطور یک لایه بردار طبیعی پوست و از بین بردن چروک های پوست محسوب می شود. همچنین بی کربنات سدیم به عنوان سفید کننده دندان در ترکیب خمیر دندان و دهانشویه به کار می رود. همچنین در تهیه پاک کننده‌ها استفاده می شود.
صنایع لاستیک و پلاستیک : به عنوان عامل فوم ساز به کار می رود.
صنایع پلیمر : به عنوان تصفیه کننده و کاتالیزور در فرایند تولید پلیمرها و پلاستیک های پیچیده به کار می رود.
صنایع دام و طیور : بی کربنات سدیم به عنوان مکمل خوراکی در جیره غذایی به خصوص به عنوان بافر جهت ثابت نگه داشتن pH معده بین ۶ تا ۸/۶ مورد استفاده قرار می گیرد.
صنایع شیمیایی : به منظور کنترل pH و همچنین به عنوان یک عامل بافری در صنایع شوینده قابل استفاده است.
در صنایع دارویی : در فرمولاسیون تعداد زیادی از محصولات دارویی استفاده می شود. به عنوان مثال بی کربنات سدیم در درمان سوزش معده و سوء هاضمه اسیدی موثر است. جهت درمان مصرف بیش از حد داروهای ضد افسردگی به کار می رود. خارش و سوزش ناشی از گزش حشرات را تسکین می‌دهد. واکنش‌های آلرژیک پوست مانند کهیر را التیام می دهد. جهت قلیایی نمودن ادرار به منظور افزایش حلالیت سولفونامید ها و پیشگیری نمودن از آسیب کلیوی به کار می رود. به صورت داروی کمکی در بیماران مبتلا به اسهال شدید مورد استفاده قرار می گیرد. افرادی که دچار نارسایی قلبی و یا بیماری مزمن کلیوی هستند باید از مصرف این دارو بدون مجوز پزشک خودداری کنند
صنایع کشاورزی : بی کربنات سدیم جهت جلوگیری از رشد قارچ ها و تنظیمpH خاک در بهترین حالتمورد استفاده قرار می گیرد.
صنایع حفاری : به منظور انجام واکنش شیمیایی با گل حفاری مواقعی که گل حفاری توسط سیمان و آهک به یون های کلسیم آلوده شده است به کار می رود.
صنعت تولید پودرهای آتش‌نشانی: در کپسول های خاموش کننده آتش نشانی به کار می رود.
نکات ایمنی بی کربنات سدیم
تنفس : گرد و غبار بی کربنات سدیم به میزان بالا در هوا موجب ایجاد سرفه و تحریک دستگاه تنفسی می گردد.
تماس پوستی : محرک پوست نبوده اما می تواند محرک پوست صدمه دیده باشد.
تماس چشمی : گرد و غبار آن ممکن است موجب تحریک ، ریزش اشک ، درد و سوزش اندک و زودگذر شود.
بلعیدن : در صورت بلعیدن به میزان زیاد می تواند موجب سوزش معده شود .همچنین این ماده در گذشته در صنایع غذایی بسیار استفاده می شده ولی به علت عوارضی که مصرف طولانی آن در متابولیسم بدن ، سیستم گوارشی و عصبی ایجاد می کند استفاده از آن ممنوع شده است.