روش های تصفیه آب یا فرایندهای تصفیه آب شامل روش های مختلفی برای حذف مواد آلوده کننده یا همان آلاینده از آب خام ، تصفیه آب و تولید آبی با کیفیت مناسب است. انتخاب فرایند مناسب از میان روش های تصفیه آب شناخته شده به کیفیت آب خام و آب تصفیه شده بستگی دارد.
حذف مواد و اجزاء مخلوط در آب با بهره گیری از اختلاف بین مولفه های فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی این اجزاء با آب انجام میشود بدین معنی که اگر این خواص فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی برای تمام اجزاء با مولکول های آب یکسان بود اساسا حذف آن ها توسط هر یک از روش های تصفیه آب غیر ممکن میشد. بنابراین در حالتی که برخی از ویژگیهای مذکور متفاوت باشند و یک فرآیند قادر به بهره گیری از این تفاوت باشد حذف آلاینده ها امکانپذیر است. خواص اصلی شامل اندازه ، دانسیته ، بار الکتریکی ، حلالیت ، فراریت ، قطبیت ، آبدوستی یا آبگریزی ، نقطه جوش ، توانایی برای انجام واکنش شیمیایی و یا تجزیه زیستی است.
روش های تصفیه آب از یک نظر در دو دستۀ کلی فرایندهای تصفیه آب مرسوم و روشهای تصفیه آب پیشرفته تقسیم می شوند. همچنین فرایندهای تصفیه آب از نظر نوع فرایند به روش های فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی تقسیم می شوند. همچنین از نظر منبع آب به روش های تصفیه آب دریا ، چاه و سطحی تقسیم بندی می شوند و از نظر مورد مصرف به روش های تصفیه آب خانگی ، صنعتی، کشاورزی و غیره دسته بندی می شوند.
در انتخاب روش های تصفیه آب عوامل زیر مورد توجه قرار می گیرد :
نوع آلاینده های مورد نظر برای تصفیه
حجم آب مورد نیاز در مدت زمان معین ( دبی آب )
ابعاد سیستم تصفیه
هزینه سرمایه گذاری اولیه
هزینه های تعمیر و نگهداری به عنوان یکی از پارامترهای انتخاب فرایندهای تصفیه آب
ایمنی سیستم تصفیه آب
کیفیت آب تصفیه شده
روش های فیزیکی تصفیه آب
روش های شیمیایی تصفیه آب
روش های بیولوژیکی تصفیه آب
فرآیندهای فیزیکی تصفیه آب شامل موارد زیر است :
ته نشینی
فیلتراسیون مانند فیلتر شنی ، فیلتر کربنی ، میکرو فیلتر ، اولترا فیلتر ، نانو فیلتر و اسمز معکوس RO
جذب سطحی
ضد عفونی کردن با اشعه فرابنفش
فرآیندهای شیمیایی تصفیه آب شامل موارد زیر است
اکسیداسیون شیمیایی
انعقاد و لخته سازی
ضدعفونی کردن با کلر و ازن
فیلتراسیون به وسیله فیلتر شنی کند : یک فرآیند توامان فیزیکی – بیولوژیکی می باشد که از زمان های دور برای حذف پاتوژن ها از آب آشامیدنی مورد استفاده قرار گرفته است.
فرآیند کربن فعال بیولوژیکی BAC : یک فرآیند بیولوژیکی است که به منظور حذف آلاینده های آلی از آب آشامیدنی مورد استفاده قرار می گیرد.
روش های مرسوم تصفیه آب
روش های پیشرفته تصفیه آب
هوادهی : برای حذف فلزات مانند آهن و هیدروژن سولفید ، گازهای حل شده مانند CO2 و مواد آلی فرار VOC
انعقاد و لخته سازی : حذف مواد معلق و ذرات کلوئیدی ناپایدار
ته نشینی : حذف مواد معلق
شناوری یا شناورسازی : حذف چربی ، روغن و مواد معلق سبک
فیلترشنی : جهت حذف مواد معلق و معمولا پس از روش های تصفیه آب ته نشینی و شناورسازی به کار می رود و به دو روش فیلتر شنی تند و فیلتر شنی کند تقسیم می شود. این فیلترها یکی از متداول ترین روش های تصفیه آب می باشند.
ضدعفونی : جهت حذف باکتری ها ، ویروس ها و عوامل بیماری زای باقیمانده در آب
جذب با کربن فعال : حذف بو و مزه ، حذف ترکیبات کلردار و کاهش غلظت های بالای TOC
روش تبادل یونی : به منظور حذف سختی و سایر یون های آب
اسمز معکوس RO : جهت حذف یون های محلول در آب مانند Na+ و Cl- ، کلیه ذرات معلق ، کلیه باکتری ها و ویروس ها و … به کار می رود و یکی از متداول ترین روش های تصفیه آب می باشد.
نانو فیلتراسیون NF : مانند فرایند اسمز معکوس عمل می نماید اما منافذ آن کمی بزرگ تر بوده و مثلا یون های تک ظرفیتی در این فرایند حذف نمی شوند.
اولترا فیلتراسیون UF : مانند فرایند اسمز معکوس عمل می نماید اما منافذ آن بزرگ تر بوده و توانایی حذف یونها و مواد آلی حلشده را ندارد اما جهت حذف ذرات معلق ، باکتری ها ، ویروس ها و مواد آلی بزرگ تر به کار می رود. این روش به عنوان یکی از موثرترین روش های تصفیه آب در حا گسترش می باشد.
میکرو فیلتراسیون MF : میکروفیلتراسیون دارای قطر منافذ بین ۵۰ تا nm 10000 و جهت حذف ذرات معلق به کار می رود.
الکترودیالیز ED/EDR : جهت حذف یون های باردار از آب به کار می رود اما ترکیبات غیر باردار مانند مواد ارگانیک را نمی تواند حذف کند.
تبادل یونی IX : جهت حذف یون های آب به خصوص یون های کلسیم و منیزیم که مهمترین عوامل سختی آب هستند مورد استفاده قرار می گیرد.
اکسیداسیون : فرایند اکسیداسیون با کلر ، ازن و پتاسیم پرمنگنات که جهت اکسیداسیون آهن و منگنز و سپس خذف رسوب آن ها در ته نشینی و فیلتراسیون به کار می رود.
روش های تصفیه آب دریا
آب چاه
آب رودخانه و سطحی
روش های تصفیه آب خانگی
روش های تصفیه آب صنعتی
فرایند های تصفیه آب آشامیدنی
کشاورزی و گلخانه ای
پرورش ماهی
استخر شنا