غشا اسمز معکوس یا ممبران اسمز معکوس RO مانعی است که دو فاز را جدا نموده و انتقال انواع اجزای شیمیایی را به نحوه خاصی کنترل میکند. در واقع غشا، مانع جدا کننده ای است که نرخ تراوش اجزا شیمیایی مجاور خود را به نحوه خاصی تعدیل میکند. در یک فرآیند غشایی عموماً دو فاز وجود دارد که بوسیله ی فاز سوم (غشا) بطور فیزیکی از یکدیگر جدا شده اند.
غشای نیمه تراوا، غشایی است که به طور انتخابی اجازه میدهد گونه خاصی از مولکولها از میان آن عبور کنند در حالی که سایر گونه ها در پشت آن باقی میمانند. غشای اسمز معکوس، یک غشای مصنوعی است که برای جداسازی مورد استفاده قرار میگیرد. قابلیت جداسازی فرآیند، به خصوصیات فیزیکی و شیمیایی غشا بستگی دارد. غشاهای اسمز معکوس باید از یک ماده ی نفوذپذیر اما غیر متخلخل ساخته شود تا بتواند مواد حل شده را در هنگام عبور آب، دفع کند و اجازه عبور به آنها ندهد. متداول ترین مواد برای ساخت غشاهای اسمز معکوس، استات سلولز (CA) و پلی آمید (PA) میباشند. انواع غشاها شامل غشاهای استات سلولز، غشاهای پلی آمید، غشاهای سرامیکی و غشاهای ترکیبی میباشند.
غشاهای استات سلولزی اسمز معکوس : غشاهای استات سلولزی امروزه از ترکیب تری استات سلولز ساخته میشوند. این غشاها دارای پایداری شیمیایی کم و تمایل شدید به هیدرولیز شدن در شرایط دمایی و PH های خاص دارند. در دمای ۰ تا ۳۰ درجه سانتیگراد و PH بین ۴ تا ۶/۵ می توان از این غشاها استفاده کرد. این غشاها در مقایسه با سایر غشاها ارزان تر و در مقابل گرفتگی مقاوم ترند. همچنین در مقابل کلر هم تا حدودی پایدار هستند.
غشا پلی آمید اسمز معکوس : غشاهای آروماتیک پلی آمید (آرامید) از نوع غشاهای متقارن (هر دو سمت غشا از نظر ساختار یکسان است) هستند. این غشاها دارای پایداری شیمیایی بسیار بالایی هستند. همچنین در مقابل آلودگی های بیولوژیکی بسیار مقاومند.
غشاهای سرامیکی اسمز معکوس : غشاهای غیر معدنی از موادی مانند اکسید آلومینیوم، اکسید زیرکونیوم، اکسید تیتانیوم و یا کاربید سیلیکون تولید میشوند. اندازه حفره ها در آنها در محدوده ۰/۱ تا حدود ۰/۵ میکرون میباشد. اندازه اسمی حفره ها ۰/۱ میکرون است. غشاهای سرامیکی در دو مدول لوله ای و چند کاناله موجود میباشند. اما بسیاری از غشاهای سرامیکی مورد استفاده در زمینه تصفیه آب، غشاهای میکروفیلتراسیون هستند. این نوع از غشاها، از چندین لایه سرامیکی یکسان و یا متفاوت ساخته شده اند. غشاهای سرامیکی به شکل صفحه ای، دیسکی و یا لوله ای موجودند. از جمله کاربرد این غشاها می توان به جداسازی کاتالیست ها، حذف فلزات سنگین، نمک زدایی، استفاده در صنایع غذایی و تصفیه آب و … اشاره کرد.
غشاهای ترکیبی RO : این ساختار از سال ۱۹۷۰ به بعد گسترش بیشتری یافته است. در این نوع غشا یک لایهی نازک (۰/۲ میکرومتر) از غشایی با جنس پلی سولفون بر سطح یک لایه ی متخلخل به عنوان نگهدارنده چسبیده میشود. لایه نگهدارنده معمولاً پلی آمید است. از مزایای غشاهای ترکیبی، بالا بودن پایداری شیمیایی و بالا بودن فلاکس آب و برگشت نمک در فشارهای بالا و مقاوم بودن در برابر حمله های بیولوژیکی است. در دمای ۰ تا ۴۰ درجه سانتیگراد و PH های بین ۲ تا ۱۲ این غشا قابل استفاده است.
مهمترین و متداول ترین ساختلر غشا اسمز معکوس Spiral Wound می باشد.
یک ممبران اسمز معکوس ایده آل باید دارای خصوصیات زیر باشد.
فلاکس آب زیاد
برگشت نمک زیاد
مقاوم بودن در برابر کلر و سایر اکسید کننده ها
مقاوم بودن در برابر آلودگی بیولوژیکی
مقاوم بودن در برابر گرفتگی های کلوئیدی و سوسپانسیونی
ارزان بودن
مقاومت مکانیکی زیاد در برابر فشارهای بالا
پایداری شیمیایی
قابل استفاده در دماهای مختلف