حوضچه دانه گیر در تصفیه فاضلاب و جداگرهای سانتریفیوژی مواد جامد، وظیفه حذف دانه ها را برعهده دارند. حوضچه دانه گیر برای حذف دانه هایی مانند شن، ماسه و مواد جامد سنگینی که دارای سرعت فرونشست و یا جرم مخصوص بالاتری از موادآلی فسادپذیر دارند ، بکار می رود. این حوضچه ها اغلب پس از آشغالگیر و قبل از حوضچه ته نشینی اولیه قرار می گیرند. از حوضچه دانه گیر بمنظور جلوگیری از ساییدگی و ایجاد لایه های رسوب بر تجهیزات مکانیکی ، جلوگیری از تشکیل نهشته های سنگین در خطوط لوله و کانال ها و کاهش تناوب پاکسازی هاضم ها ، ناشی از تجمع بیش از حد دانه ها ، استفاده می شود.
حذف دانه ها پیش از سانتریفیوژها ، پمپ های دیافراگم با فشار بالا و مبدل های حرارتی الزامی است. از انواع حوضچه های دانه گیر می توان به حوضچه با جریان افقی ، هوادهی و گردابی اشاره کرد. مواد حذف شده در حوضچه با قابلیت تجزیه بیولوژیک بسیار کم ، جمع آوری و به مراکز دفن زباله انتقال داده می شوند.
حوضچه دانه گیر با جریان افقی: در این حوضچه ها جریان عبوری دارای مسیر افقی بوده و سرعت مستقیم جریان بواسطه ابعاد واحد، توزیع کننده جریان ورودی و و سرریز انتهایی جریان خروجی کنترل می شود. حوضچه دانه گیر مستطیلی از اولین حوضچه های دانه گیری هستند که سرعت جریان را در حدود m/s 0/3 حفظ کرده و زمان مناسبی را برای ته نشینی ذرات فراهم می کنند. سرعت طراحی بگونه ای درنظر گرفته می شود که بخش اعظم مواد آلی از حوض عبور کنند، اما دانه های سنگین تر ته نشین شوند.
طول کانال براساس عمق مورد نیاز سرعت ته نشینی و سطح مقطع کانال براساس نرخ جریان و تعداد کانال ها تعیین می شوند. در حوضچه مربعی جریان بواسطه مجموعه ای از تیغه ها در مقطع عرضی توزیع شده و جریان فاضلاب در مسیر مستقیم از حوضچه دانه گیر عبور کرده و از سرریز تخلیه می شود. این نوع از حوضچه ها براساس نرخ سرریز، اندازه دانه ها و دمای فاضلاب طراحی می شود. داده های طراحی حوضچه دانه گیر با جریان افقی در جدول ۱ خلاصه شده است.
جدول ۱.داده های طراحی حوضچه دانه گیر با جریان افقی
واحد | دامنه | متوسط معمول | |
زمان ماند | s | ۹۰- ۴۵ | ۶۰ |
سرعت افقی | m/s | ۰/۴- ۰/۲۵ | ۰/۳ |
سرعت ته نشینی برای حذف: | |||
دانه های mm 0/21 | m/min | ۱/۳ – ۱/۰ | ۱/۱۵ |
دانه های mm 0/15 | m/min | ۰/۹ – ۰/۶ | ۰/۷۵ |
افت هد مقطع کنترل بر اساس درصد عمق کانال | % | ۴۰- ۳۰ | ۳۶ |
اضافه طول مجاز برای آشفتگی ورودی و خروجی حوض | % | ۵۰- ۲۵ | ۳۰ |
حوضچه دانه گیر با هوادهی: در این حوضچه، هوا در طول یک سمت از حوضچه مستطیلی وارد شده و جریانی چرخشی به موازات مسیر جریان ایجاد می کند. دانه های سنگینتر با سرعت ته نشینی بالاتر در کف حوض ته نشین می شوند. دانه های سبکتر که معمولا مواد آلی هستند معلق باقی مانده و از حوض عبور می کنند. سرعت چرخش ایجاد شده به اندازه و جرم مخصوص ذرات وابسته است و بواسطه میزان هوا قابل تنظیم است. این نوع حوضچه برای حذف دانه هایی با قطر mm 0/21 یا بزرگتر در زمان اوج جریان و با زمان ماند ۲ تا ۵ دقیقه طراحی می شوند. داده های طراحی حوضچه دانه گیر با هوادهی در جدول ۲ آمده است.
جدول ۲. داده های طراحی حوضچه دانه گیر با هوادهی
واحد | دامنه | متوسط معمول | |
زمان ماند در زمان اوج جریان | s | ۵- ۲ | ۳ |
ابعاد: |
|||
عمق | m | ۵- ۲ | |
طول | m | ۲۰- ۷/۵ | |
عرض | m | ۷- ۲/۵ | |
نسبت عمق به عرض | ۵:۱ تا ۱:۱ | ۱ : ۱/۵ | |
نسبت طول به عرض | ۵:۱ تا ۳:۱ | ۴:۱ | |
هوای مورد نیاز به ازای واحد طول | m3/m.min | ۰/۵- ۰/۲ | |
مقدار دانه ها | m3/103m3 | ۰/۲۰ – ۰/۰۰۴ | ۰/۰۱۵ |
در فاضلاب های صنعتی حاوی مواد آلی فرار (VOCs)، جهت حفظ سلامت کارکنان، باید آزادسازی این مواد بر اثر هوادهی مد نظر قرار گیرد.
شکل ۱. حوضچه دانه گیر با هوادهی
حوضچه دانه گیر گردابی: در این حوضچه فاضلاب به شکل مماسی به دانه گیر وارد و از آن خارج می شود. توربین چرخشی سرعت جریان را ثابت نگه داشته و تیغه های قابل تنظیم آن مواد آلی را از دانه های جدا می کند. حرکت پروانه مسیر جریان حلقوی برای ذرات ایجاد می کند. ذرات بر اثر گرانش درون قیفی ته نشین می شوند. داده های طراحی حوضچه دانه گیر گردابی در جدول ۳ آمده است.
جدول ۳. داده های طراحی حوضچه دانه گیر گردابی
واحد | دامنه | متوسط معمول | |
زمان ماند در نرخ جریان متوسط | s | ۳۰ – ۲۰ | ۳۰ |
قطر | |||
حوضچه فوقانی | m | ۲/۷ – ۲/۱ | |
حوضچه تحتانی | m | ۱/۸ – ۰/۹ | |
ارتفاع | m | ۸/۴- ۷/۲ | |
نرخ حذف | |||
mm 0/30 | % | ۹۸ – ۹۲ | ۹۵+ |
mm 0/24 | % | ۹۰ – ۸۰ | ۸۵+ |
mm 0/15 | % | ۷۰ – ۶۰ | ۶۵+ |
شکل ۲. حوضچه دانه گیر گردابی